Wojsiłka

Wojsiłki – bardzo stara ewolucyjnie grupa prawie 1000 gatunków owadów o charakterystycznym, ryjkowatym kształcie głowy, tradycyjnie klasyfikowana w randze rzędu Mecoptera. Na świecie żyje współcześnie około 600 gatunków, a prawie 350 gatunków wymarłych znanych jest z odkryć paleontologicznych. Większość gatunków wojsiłek zasiedla strefy klimatu umiarkowanego i subtropikalnego. W Europie stwierdzono 21 gatunków, w tym 10 w Polsce. Występują w pobliżu strumieni, wśród drzew i krzewów. U wojsiłek głowa jest ustawiona najczęściej ortognatycznie, rzadziej lekko hypognatycznie. Aparat gębowy typu gryzącego lub gryząco-ssącego z mocno wydłużonym nadustkiem w kształcie ryjka. Narząd wzroku tworzą dobrze rozwinięte oczy złożone oraz 3 (czasami szczątkowe) przyoczka. Skrzydła błoniaste, gęsto użyłkowane, z wyraźnymi pterostygmami. Koniec odwłoka samców jest zagięty ku górze. Najmniejsze gatunki osiągają 2 mm, a największe do 35 mm długości. Wojsiłki są jajorodne, rozwój z przeobrażeniem zupełnym, larwy są typu gąsienicowatego, żyją w wilgotnej glebie. Dorosłe są wszystkożerne lub drapieżne. W zapisie kopalnym wojsiłki są znane z dolnego permu. W mezozoiku przechodziły rozkwit. Niektóre współczesne rodziny (np. Eomeropidae i Meropeidae) obejmują gatunki o tak prymitywnej morfologii, że są uważane za żywe skamieniałości. Przykładowymi przedstawicielami są występujące w Polsce: wojsiłka pospolita (Panorpa communis) i pośnieżek zimowy (Boreus hyemalis). Pozycja taksonomiczna tradycyjnie rozumianego rzędu Mecoptera nie jest ustabilizowana. Badania genetyczne wskazują na parafiletyczny charakter tej grupy owadów. Wiadomo, że są spokrewnione z pchłami (Siphonaptera) i muchówkami (Diptera) – wszystkie trzy grupy są zaliczane do kladu Antliophora. Bliższe relacje pomiędzy nimi są przedmiotem badań i dyskusji. Wojsiłka pospolita (Panorpa communis) – europejski gatunek owada z rzędu wojsiłek, blisko spokrewniony z Panorpa vulgaris (gatunki siostrzane), od której różni się upodobaniami siedliskowymi. Wojsiłka pospolita preferuje środowiska bardziej cieniste i wilgotne – łąki, zarośla i skraje lasów, a także żywopłoty. Imago ma smukłą budowę, długie odnóża, dwie pary skrzydeł z licznymi żyłkami, aparat gębowy wydłużony, odwłok wydłużony, u samic na końcu zwężony i rurkowaty, u samców zakończony kleszczowatymi wyrostkami (przypomina kolec jadowy skorpiona) służącymi do przytrzymania samicy podczas kopulacji. Wyrostki te są smukłe, a ich szczytowe części zbieżne. Siódmy i ósmy człon odwłoka u samca stożkowate. U samicy ósmy segment odwłoka najkrótszy, prawie dwukrotnie krótszy od siódmego; szósty zaś zwężony ku tyłowi. Skrzydła pokryte są brunatnymi plamkami. Rozpiętość skrzydeł około 30 mm. Długość ciała do 20 mm. W rozwoju wojsiłek zachodzi przeobrażenie zupełne – występuje postać poczwarki. Samica składa jaja do ziemi. Gąsienicowate larwy żyją w wilgotnej glebie, żerując na chorych owadach. Przepoczwarczenie następuje w ziemi. Poczwarka typu wolnego. Osobniki dorosłe można obserwować od maja do września. W Polsce gatunek występujący pospolicie, lecz jego dokładniejsze rozmieszczenie na terenie kraju nie jest dobrze poznane. Można go spotkać w lasach mieszanych, wzdłuż rzek i strumieni. Odżywia się nektarem kwiatów, drobnymi, chorymi lub martwymi owadami.